Enkele gewoonten in Guatemala Comalapa

Vorige week viel er even een zwarte wolk over de familie “Cutzal-Ápen”,waar ik verblijf: de grootvader langs vaders kant overleed na een lange lijdensweg. Ookal versta ik niks van de mayataal Kacsjikel die vele maya’s waaronder ook de familie onder elkaar spreekt, toch kan geen enkele taal verbergen dat er iets mis was... Gans de nacht werd er heen en weer gelopen (achteraf bleek dit omdat de dode gans de nacht bewaakt wordt door familie) en vooral Gerson, de enige zoon van de familie liet zijn emoties de vrije loop. Woorden schieten bij dergelijke gebuertenis altijd tekort, maar nog meer mijn spaanse woorden. Alleen een knuffel kon duidelijk maken hoe erg het me speet. De dag ( nog geen 24u!) erna werd de man begraven. Ik haastte me naar de kerk, na mijn activiteiten, en kwam 20 minuten later aan in de hoop nog even de begrafenis te kunnen meevolgen en vervolgens mee te stappen naar het kerkhof. Als bij wonder bleek de kerkdienst al op zijn einde. Hier en daar weerklonk nog stil een lied of gebed. Er was geen priester vooraan de kerk te bespeuren. Ik wachtte geduldig om te kunnen aansluiten bij de familie bij hun optocht naar het kerkhof. Ik zocht mijn familie die volgde achter de kist. Ik kreeg al bang dat ik in de verkeerde kerk stond, want er was niemand te bespeuren. Tot mijn verbazing volgde er een tweede kist met gelukkig wel bekende gezichten. Iedereen kwam pratend de kerk uit. De kinderen lachten en volgden in grote massa de kist die op handen werd gedragen naar het kerkhof. Op het kerkhof zelf, dat idyllisch uitkeek vanop een heuvel op de drie vulkanen, verspreidden vrienden en kennissen zich in alle hoeken van het kerkhof. Ik besefte plots dat ik net als anderen op het graf zat (een hoop aarde) van een andere overledene. Eén enkele vrouw nam het voortouw, knielde en prevelde een gebed gevolg door een lied. Slechts enkelen namen deel aan het gezang. De rest zweeg gewoon. Na tien minuten schoven beide zonen de kist in de tombe. Pas toen weerklonk het eerste verdriet in een oorverdovende klaagzang van iedereen aanwezig. Na dit gebeuren ging iedereen richting het huis van de overgebleven weduwe voor een maaltijd. Uit dit gebeuren kan ik enkel veronderstellen dat rouw hier nauwelijks bestaat, of eerder er geen tijd wordt voor gemaakt. Alles gebeurt zo snel dat er amper tijd is om stil te staan bij dit triest feit. Een dag later leek er niets gebeurd en was de familie weer vrolijk als altijd hard aan het werk. Ik kreeg tijdens de begrafenis toch ook even een krop in de keel, niet voor de overledene ( ik had de man nooit gekend), eerder omdat ik me nooit eerder zo vreemd voelde in een andere cultuur. Ik wist niet wat doen, wat zeggen en alles wat gebeurde leek zo vreemd en ongekend, heel anders dan onze gewoonten in Belgie. Een vreemd gevoel...

Enkele dagen later vierden ze net als in Belgie Allerheiligen: “el dia del muerte”. In tegenstelling tot Belgie waar deze dag eerder als triest kan bestempeld worden, gaat deze dag in Guatemala gepaard met een groots feest. Op deze dag geloven ze dat de overledenen een dag opstaan uit de doden, en dit willen ze dan ook uitbundig vieren. Vanaf 3u smorgens (!) trekken de bewoners op pad met massas bloemen, eten en wierrook om de graven rijkelijk te versieren, een maaltijd te voorzien voor de ontwakende dode, en de rest van de dag samen met familie door te brengen. Langs de kant van de weg staan talrijke kraampjes opgesteld: kraampjes die typische maaltijden voorzien ( bv: fiambre = stukjes koud vlees), drankgelegenheden, bloemen ... met op de achtergrond typische guatemalteekse muziek.
Iedereen leek vrolijk en je zag dikwijls ganse families verzameld rond het graf van hun overledene een maaltijd nuttigen. Hier en daar zag ik enkelingen met een schuimende pint in de hand op het graf. In de namiddag werden alle kinderen op het kerkhof verwacht met hun eigenste “barilletta” voor de wedstrijd wie het hoogste raakt. Het was echt een plezier te zien hoeveel gelukkige kinderen bovenop de graven kropen om hun barilletta in de lucht te krijgen. Tijdens mijn wandeling tussen de graven liep ik enkele kinderen van mijn activiteiten tegen het lijf. Ze staken me de barilletta in mijn handen, en al snel stond ik daar te klungelen met een vlieger die meer tegen de grond vloog dan iets anders. Geen makkie, wel een ongelofelijk aangename namiddag. ´S avonds keerde iedereen weer huiswaarts en kropen voldaan terug hun bedje. Allerheiligen in Comalapa...